Vi Phạm Đạo Đức Kinh Doanh Của Asanzo

Đây là ý kiến của Bộ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hồng Diên tại cuộc họp với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về tình hình sản xuất, kinh doanh, xuất khẩu mặt hàng nông sản diễn ra chiều 28/5, tại Hà Nội.

Xuất khẩu gạo, rau quả khởi sắc nhưng vẫn còn những “hạt sạn”

Theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) - ông Nguyễn Anh Sơn, hoạt động xuất khẩu ngành hàng nông sản đã khắc phục khó khăn, đạt được kết quả tích cực.

Số liệu của Tổng cục Hải quan cho thấy, trong 4 tháng đầu năm 2024, xuất khẩu gạo của Việt Nam tăng 9,5% về lượng và tăng 33,6% về trị giá so với cùng kỳ năm trước; xuất khẩu rau quả tăng 38,1% về trị giá. Xuất khẩu sang các thị trường trọng điểm, thị trường tiềm năng đều đạt tăng trưởng đáng khích lệ (đối với ngành gạo, kim ngạch xuất khẩu vào thị trường truyền thống như Philippines, Indonesia, Malaysia chiếm 70,69% tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng). Đối với ngành hàng rau quả, xuất khẩu sang thị trường Trung Quốc chiếm 61,4% trong tổng kim ngạch xuất khẩu mặt hàng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, hoạt động xuất khẩu gạo và rau quả của Việt Nam vẫn còn những hạn chế, yếu kém cần tập trung khắc phục.

Cụ thể, theo Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, quy trình sản xuất, chế biến của các hộ sản xuất và doanh nghiệp chưa hoàn toàn tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về chất lượng, yêu cầu về truy xuất nguồn gốc, mã số vùng trồng; quy mô sản xuất còn nhỏ lẻ, phân tán, thiếu liên kết, chất lượng chưa ổn định, sản phẩm xuất khẩu còn ở dạng thô, thiếu chế biến sâu; một số doanh nghiệp chưa nắm vững các quy định, chính sách của thị trường nhập khẩu hay các yêu cầu kèm theo ưu đãi từ các FTA; một số doanh nghiệp chưa chú trọng xây dựng thương hiệu, quảng bá sản phẩm...

Đồng thời, hoạt động thương mại mặt hàng gạo và rau quả trong thời gian tới sẽ còn nhiều khó khăn, thách thức, đặc biệt trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục đối mặt với tình trạng bất ổn an ninh chính trị leo thang tại một số quốc gia, khu vực; tỷ lệ lạm pháp vẫn ở mức cao; nhiều nền kinh tế lớn tiếp tục thắt chặt chính sách tiền tệ… tạo áp lực lớn lên thương mại hàng hóa; yêu cầu về quy chuẩn, chất lượng sản phẩm ngày càng gia tăng…

Để đạt được mục tiêu phục hồi xuất khẩu, tăng khoảng 6% so với năm 2023, Cục Xuất nhập khẩu cho rằng cần tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp, hỗ trợ sản xuất; đẩy mạnh công tác thông tin thị trường, xúc tiến thương mại; tận dụng hiệu quả cơ hội từ các Hiệp định thương mại, đàm phán mở cửa thị trường, ứng phó với các hàng rào kỹ thuật, biện pháp phòng vệ thương mại…

Ở khâu sản xuất, ông Nguyễn Như Cường - Cục trưởng Cục trồng trọt, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn – thông tin, dự kiến diện tích sản xuất lúa năm 2024 ước khoảng 7,09 triệu ha, năng suất trung bình đạt 61,2 tạ/ha, tăng khoảng 0,2 tạ/ha so với năm 2023; sản lượng ước đạt 43,4 triệu tấn thóc, giảm khoảng 35 nghìn tấn so với năm 2023.

Dự kiến diện tích rau năm 2024 sản xuất khoảng 1.030 nghìn ha (tăng khoảng 30 nghìn ha so với 2023), năng suất dự kiến đạt 191,5 tạ/ha (cao hơn so với năm 2023 khoảng 0,5 tạ/ha), sản lượng dự kiến đạt 19,7 triệu tấn (cao hơn 2023 khoảng 624 nghìn tấn). Nếu từ nay đến cuối năm, không có diễn biến bất thường của thời tiết, thiên tai, dịch bệnh thì sản xuất lúa, rau năm 2024 đảm bảo kế hoạch đề ra về diện tích, năng suất, sản lượng; đáp ứng nhu cầu tiêu thụ trong nước và đồng thời đảm bảo lượng gạo hàng hóa phục vụ xuất khẩu khoảng 7,6 triệu tấn.

Với việc diện tích, sản lượng một số trái cây đang tăng trưởng nóng, vượt quy hoạch (sầu riêng,...), ông Nguyễn Như Cường cho biết, hiện Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã và đang triển khai việc khuyến cáo các điều kiện vùng trồng, giống, quy trình canh tác, thu hoạch,..; tăng cường hoạt động thanh kiểm tra, giám sát các mã vùng trồng, đóng gói xuất khẩu theo các yêu cầu Nghị định thư đã ký; không ngừng hoàn thiện hệ thống các tiêu chuẩn quốc gia, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia để chuẩn hóa các quy trình thu hoạch, sơ chế, chế biến sản phẩm theo yêu cầu thị trường.

Đề xuất áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo

Cuộc họp đã ghi nhận 10 ý kiến từ các bộ, ngành, hiệp hội trong việc phân tích tình hình, kết quả, nguyên nhân xuất khẩu gạo và rau quả 4 tháng đầu năm 2024 và bàn giải pháp tháo gỡ khó khăn, thúc đẩy xuất khẩu những tháng cuối năm.

Ông Nguyễn Ngọc Nam - Chủ tịch Hiệp hội Lương thực Việt Nam – thông tin, 4 tháng đầu năm, Việt Nam xuất khẩu 3,4 triệu tấn gạo, kim ngạch hơn 2 tỷ USD. Ước đến ngày 30/5, tổng sản lượng 3,6 tấn, kim ngạch thu hơn 2,3 tỷ USD, tăng 11% số lượng, tăng 34% giá trị.

Việt Nam cũng tập trung vào thị trường lớn như Phipinnies, Trung Quốc, Indonesia…Trong 5 tháng đầu năm, giá gạo trong nước tăng hơn so với cùng kỳ, đảm bảo hiệu quả bà con nông dân, người trồng lúa.

Dự báo, xuất khẩu gạo của Việt Nam năm 2024 sẽ khởi sắc khi các thị trường lớn tăng khối lượng nhập khẩu. Các nước đang nghe ngóng xem Ấn Độ có dỡ bỏ hạn chế xuất khẩu cấm xuất khẩu gạo do Elnino, khả năng đến tháng 9 chưa dỡ bỏ, đây là cơ hội cho Việt Nam.

Dù vậy, ông cũng nêu một số vấn đề tồn tại, như việc doanh nghiệp nợ tiền lúa nông dân, hay việc doanh nghiệp xuất khẩu gạo cạnh tranh không lành mạnh về giá. Đồng thời đề nghị Liên bộ và Hiệp hội chỉ đạo rốt ráo xử lý vấn đề này.

Theo ông Nguyễn Ngọc Nam, trong số 157 đầu mối xuất khẩu gạo, chỉ 70 doanh nghiệp thuộc hiệp hội, số còn lại họ không báo cáo và khó chỉ đạo. Theo quy định thì cũng không có biện pháp nào để chế tài. Do vậy, chỉ có Bộ Công Thương mới có thể xử lý được. Ông Nguyễn Ngọc Nam đề xuất áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo.

Nhấn mạnh về văn hóa thương mại của các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt về gạo trong việc cạnh tranh không lành mạnh về giá, ông Phạm Thái Bình - Ủy viên Ban Thường vụ Hiệp hội ngành hàng lúa gạo Việt Nam – đề nghị các bộ, ngành vào cuộc ngăn chặn tình trạng này, tránh mất tiền của quốc gia và nông dân.

Bà Bùi Thanh Tâm - Chủ tịch Hội đồng thành viên Tổng công ty Lương thực miền Bắc (Vinafood1) – thông tin, đến 15/5 Việt Nam xuất khẩu được 3,6 triệu tấn gạo, tăng 11% về sản lượng và tăng 34,9% giá trị, thể hiện giá trị hạt gạo của Việt Nam được đánh giá cao.

Về nỗi lo khi doanh nghiệp cạnh tranh không lành mạnh về giá, và kiến nghị về áp dụng giá sàn trong xuất khẩu gạo, bà Tâm cho hay, trước đây khi chúng ta áp dụng giá sàn, cũng có nhiều ưu điểm, nhưng sau đó áp dụng cũng có nhiều ý kiến và bỏ giá sàn. Bây giờ quay lại giá sàn thì đề nghị cần có nghiên cứu đánh giá kỹ lưỡng.

Với ngành hàng rau quả, ông Nguyễn Thanh Bình - Chủ tịch Hiệp hội rau quả Việt Nam – thông tin, cập nhật đến ngày 20/5 kim ngạch xuất khẩu rau quả Việt Nam đạt 2,490 tỷ USD, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2023. Các thị trường chủ lực tiếp tục tăng tốc độ cao, Trung Quốc đứng đầu 1,156 triệu USD, Hàn Quốc 107 triệu USD...

Nhận định của giới chuyên gia và cơ quan chức năng, ông Bình cho hay, tình hình xuất khẩu mặt hàng này tiếp tục thuận lợi, nhu cầu tại các thị trường truyền thống tiếp tục tăng, đặc biệt là sầu riêng, dưa hấu, xoài.

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Thanh Bình, vấn đề về chất lượng, nhất là rau quả còn chưa cao, thể hiện ở sự đồng đều của sản phẩm, vẫn tồn tại dư lượng thuốc bảo vệ thực vật nên cần có giải pháp để xử lý. Tiếp đến là vấn đề tranh mua, tranh bán khi thị trường biến động, nhất là vùng nguyên liệu xảy ra nghiêm trọng, đây là vấn đề tồn tại đã lâu, dù có nhiều giải pháp nhưng chưa giải quyết tốt được (đó là liên kết giữa nhà sản xuất và tiêu thụ) khi thị trường biến động, nhất là sầu riêng.

Vấn đề tiếp theo, ông Nguyễn Thanh Bình nêu về hiệu quả của các FTA đã ký, dù đã có sự cải thiện, giúp doanh nghiệp thu được lợi nhuận nhưng chưa đạt được kỳ vọng. Bởi hiện một số nước như châu Âu với rau quả đã có Hiệp định EVFTA nhưng thị phần chưa cải thiện nhiều. Theo ông Nguyễn Thanh Bình chất lượng liên quan đến khâu sản xuất (từ vật tư đầu vào, chế biến, bảo quản, thực hiện mã số vùng trồng, đóng gói) làm chưa tốt, nên vẫn xảy ra vi phạm, vì vậy các cơ quan chức năng cần phối hợp địa phương, hiệp hội làm tốt công tác kiểm tra, giám sát, đặc biệt các sản phẩm thu hoạch, quản lý tốt lực lượng thương lái, không để xảy ra hiện tượng tranh mua, tránh bán. Việc cấp mã vùng trồng đúng, hiệu quả; đẩy mạnh đàm phán xuất khẩu chính ngạch với bơ, dừa tươi… nâng cao xuất khẩu.

“Việt Nam đã có chính sách thúc đẩy công nghiệp chế biến nên cần có cơ chế ưu việt nhằm thu hút doanh nghiệp đầu tư, nâng cao chất lượng cho các sản phẩm nông sản xuất khẩu. Vì xuất thô hiện quá lớn”, ông Nguyễn Thanh Bình nêu ý kiến, đồng thời cho biết số lượng doanh nghiệp ngoài hiệp hội còn nhiều, chủ yếu là do doanh nghiệp không muốn vào vì họ có tiềm lực và không chịu áp lực phải báo cáo.